Collagen là protein dồi dào nhất trong cơ thể con người, được tìm thấy trong xương, cơ, da và gân.
Collagen có chức năng gắn kết các mô cơ thể lại với nhau tạo thành một hệ thống liên kết vững chắc. Có 2 loại collagen, collagen nội sinh được tổng hợp bởi cơ thể. Collagen ngoại sinh là tổng hợp được bổ sung từ các nguồn bên ngoài. Collagen nội sinh có một số chức năng quan trọng, vì vậy sự thay đổi, suy giảm collagen sẽ ảnh hưởng đến một số vấn đề sức khỏe.
Collagen ngoại sinh được sử dụng cho y tế và mỹ phẩm với mục đích cung cấp chất liệu sửa chữa, phục hồi các mô cơ thể.
Collagen là gì?
Collagen là cấu trúc chính protein trong không gian ngoại bào của nhiều mô liên kết của cơ thể. Chiếm khoảng 1/3 tổng lượng protein, collagen là thành phần chính của mô liên kết. Trong hầu hết các collagens, các phân tử được đóng xoắn với nhau để tạo thành các sợi nhỏ dài và mỏng mang lại cho da sức căng và độ đàn hồi.
Các collagens trong cơ thể con người rất mạnh mẽ và linh hoạt. Có ít nhất 16 loại collagen khác nhau có cấu trúc và chức năng khác nhau nhưng 80% đến 90% là collagen loại 1,2 và 3.
Vai trò collagen làm gì?
Collagen được sản xuất ra bởi các tế bào khác nhau, nhưng chủ yếu là các tế bào mô liên kết được tìm thấy trong phức hợp ngoại bào. Đây là một mạng lưới phức tạp của các đại phân tử xác định tính chất vật lý của các mô cơ thể.
Trong lớp hạ bì, hoặc trung bì, collagen giúp hình thành một mạng lưới nguyên bào sợi giúp các tế bào mới có thể phát triển. Collagen cũng đóng một vai trò trong việc thay thế và phục hồi các tế bào da chết.
Một số collagen hoạt động như lớp vỏ bảo vệ cho các cơ quan trọng yếu trong cơ thể. chẳng hạn như thận.
Ở người lớn tuổi, cơ thể sản xuất ít collagen. Tính toàn vẹn cấu trúc của da suy giảm. Hình thành nếp nhăn , đồng thời sụn khớp yếu đi. Ở phụ nữ có sự suy giảm đáng kể tổng hợp collagen sau khi mãn kinh. Ở tuổi 60, sự sụt giảm đáng kể trong sản xuất collagen là bình thường.
Công dụng: Y tế và mỹ phẩm
Collagen được tái hấp thu có nghĩa là collagen có thể bị phá hủy, chuyển đổi và hấp thụ ngược trở lại vào cơ thể. Collagen cũng có thể được tạo thành các chất dạng đặc hoặc gel giống như mạng tinh thể.
Phạm vi chức năng đa dạng, xuất hiện tự nhiên làm cho collagen linh hoạt về mặt lâm sàng và phù hợp cho nhiều mục đích y tế khác nhau. Collagen dùng trong y tế có thể bắt nguồn từ người, bò, lợn hoặc cừu.
Chất làm đầy da
Tiêm collagen có thể cải thiện các bề mặt của da và làm giảm mức độ các vết lõm. Chất làm đầy chứa collagen có thể được sử dụng trong thẩm mỹ để loại bỏ các nếp nhăn trên khuôn mặt đồng thời cũng có thể cải thiện một số loại sẹo.
Những chất làm đầy này có nguồn gốc từ người và bò. Vì vậy, các xét nghiệm về da nên được thực hiện trước khi sử dụng collagen từ bò để tránh gây ra bất kì dị ứng nào.
Collagen chỉ có thể làm đầy một cách tương đối. Với các sẹo có độ lõm lớn hơn thường được làm đầy băng các chất như chất béo, silicone hoặc cấy ghép.
Băng vết thương
Collagen có thể giúp chữa lành vết thương bằng cách thu hút các tế bào da mới đến vị trí vết thương, giúp thúc đẩy quá trình hồi phục và cung cấp một nền tảng cho sự phát triển mô mới. Băng collagen có thể giúp chữa lành:
- Vết thương mãn tính không đáp ứng với điều trị khác.
- Các vết thương có sự bài tiết chất dịch cơ thể như nước tiểu hoặc mồ hôi.
- Các vết thương mô hạt, trên đó có chứa nhiều mô khác nhau.
- Vết thương hoại tử hoặc thối rữa.
- Vết thương sâu
- Bỏng cấp độ 2
- Mảng tách ghép da.
Băng collagen không được khuyến cáo cho bỏng độ 3, vết thương đóng vảy khô hoặc bệnh nhân nhạy cảm với các sản phẩm có nguồn gốc từ bò.
Định hướng tái tạo mô
Màng collagen đã được sử dụng trong liệu pháp nha chu và cấy ghép để thúc đẩy sự phát triển của các loại tế bào cụ thể.
Trong phẫu thuật miệng, hàng rào collagen có thể ngăn chặn các tế bào phát triển nhanh xung quanh nướu tại vết thương ở răng. Điều này giúp bảo tồn khoảng không gian nơi các tế bào răng cần có thời gian để tái tạo.
Màng collagen có thể hỗ trợ chữa bệnh trong những trường hợp này và có thể tái hấp thu, vì vậy hàng rào này không cần phải phẫu thuật để loại bỏ sau đó.
Phục hình mạch máu
Ghép mô collagen từ người hiến tạng đã được áp dụng trong tái tạo thần kinh ngoại biên, trong các ghép nối mạch máu và tái thiết động mạch.
Trong khi các bộ phận ghép collagen tương thích với cơ thể con người, một số đã được tìm thấy là gây huyết khối, hoặc có khả năng đẩy nhanh quá trình đông máu.
Điều trị viêm xương khớp
Bổ sung collagen hoặc một số các hợp chất có thể giúp điều trị viêm xương khớp. Một đánh giá năm 2006 cho thấy các chất bổ sung có chứa collagen giúp giảm các triệu chứng đau và cải thiện chức năng khớp ở những người bị viêm xương khớp.
Khi được cơ thể hấp thụ, collagen tích lũy trong sụn giúp xây dựng lại ma trận ngoại bào. Tuy nhiên, không phải tất cả các nghiên cứu đều ủng hộ những phát hiện này.
Ngăn ngừa mất collagen
Liệu pháp laser có thể giúp điều trị các vết rạn da, vì nó có thể kích thích sự phát triển của collagen, elastin và melanin. Chế độ ăn uống lành mạnh có thể giúp cơ thể sản xuất collagen. Các chất dinh dưỡng có thể hỗ trợ sự sản xuất collagen bao gồm:
- Proline: Trong lòng trắng trứng, thịt, phô mai, đậu nành và bắp cải.
- Anthocyanidin: Trong quả việt quất, anh đào và quả mâm xôi.
- Vitamin C: Trong cam, dâu tây, ớt và bông cải xanh.
- Đồng: Trong động vật có vỏ, các loại hạt, thịt đỏ,…
- Vitamin A: Có trong thực phẩm có nguồn gốc động vật và trong thực phẩm thực vật dưới dạng beta-carotene.
Các tác nhân gây tổn thương collagen
Một số tác nhân có thể làm cạn kiệt lượng collagen trong cơ thể. Việc bảo vệ cơ thể khỏi chúng có thể giúp cho làn da duy trì sự khỏe mạnh lâu hơn.
- Ăn quá nhiều đường: Chế độ ăn nhiều đường làm tăng tỷ lệ glycation – quá trình mà các phân tử đường trong máu bám chặt vào với các sợi protein collagen và elastin. Nó sẽ tấn công và làm cho các protein này kém co giãn và dễ gãy hơn để tạo thành các phân tử mới gọi là Advanced Glycation Ends (AGEs). AGEs làm tổn thương các protein gần đó và có thể làm cho collagen khô, giòn và yếu.
- Hút thuốc: Nhiều hóa chất có trong khói thuốc lá làm tổn thương cả collagen và elastin trong da. Nicotine cũng thu hẹp các mạch máu ở các lớp ngoài của da. Điều này làm tổn hại sức khỏe của da do sự suy giảm của chất dinh dưỡng và oxy cung cấp cho da.
- Ánh sáng mặt trời: Tia cực tím trong ánh sáng mặt trời khiến collagen bị phá hủy nhanh hơn, làm hỏng các sợi collagen và khiến elastin tập trung bất thường. Các tia UV trong ánh sáng mặt trời làm tổn thương collagen trong lớp hạ bì và làm rối loạn quá trình tái tạo da dẫn đến hình thành các nếp nhăn.
- Rối loạn tự miễn dịch: Một số rối loạn tự miễn gây ra kháng thể nhằm mục tiêu collagen. Sự thay đổi di truyền có thể ảnh hưởng đến ma trận ngoại bào. Collagen được sản xuất có thể thấp hơn, bị rối loạn chức năng hoặc tạo ra các thể collagen đột biến.
- Quá trình lão hóa khiến nồng độ collagen bị suy giảm một cách tự nhiên theo thời gian và không có cách nào để ngăn chặn điều này.
Tránh thuốc lá và tiếp xúc với ánh nắng mặt trời quá mức và tuân theo chế độ tập luyện, ăn uống lành mạnh có thể giúp giảm lão hóa rõ rệt, bảo vệ collagen, giữ cho da, xương, cơ và khớp khỏe mạnh lâu hơn.
