COVID-19 đang hoành hành trên nhiều nơi ở Việt Nam và có rất nhiều tin đồn về các cách phòng và trị bệnh được lan truyền trên mạng xã hội, từ uống chanh – sả – gừng, xuyên tâm liên,…. và cả xông tinh dầu.
Mặc dù, vẫn chưa có một bằng chứng nào cho thấy tinh dầu trị được COVID-19, tuy nhiên, nhiều nghiên cứu đã chứng minh một số loại tinh dầu (tràm, bạch đàn chanh,…) có tác động đến virus nhờ vào tính kháng khuẩn, kháng siêu vi, kháng viêm mạnh mẽ của chúng.
Nhưng để có cái nhìn khoa học hơn về lợi ích của tinh dầu, cũng như sử dụng nó một cách an toàn và hiệu quả thì chúng ta cần phải tìm hiểu nhiều hơn một vài dòng status chia sẻ trên mạng xã hội.
Tinh dầu là gì?
Tinh dầu là hỗn hợp lỏng các chất dễ bay hơi, được chiết xuất từ phương pháp chưng cất hơi nước, ép lạnh hoặc dung môi chiết xuất.
Tinh dầu được chiết xuất từ những bộ phận như: cành, vỏ, lá, thân, rễ…. của các loại cây cỏ, thảo
Tinh dầu có tác động như thế nào đối với cơ thể và một số lợi ích chính của nó
Tinh dầu nhìn chung đều mang các hợp chất kháng khuẩn và kháng siêu vi trùng, nên khi đi vào cơ thể, chúng giúp diệt mầm bệnh. Tính chất kháng khuẩn của tinh dầu chủ yếu là nhờ hai hợp chất đặc biệt, aldehyde và phenol.
- Aldehyde là một chất khử trùng phổ rộng với khả năng khử trùng và tiêu diệt nấm, vi rút và vi khuẩn.
- Phenol là hợp chất hoạt động như chất chống oxy hóa, cũng đã được chứng minh là có đặc tính kháng khuẩn.
Xông tinh dầu mang lại nhiều lợi ích cho sức khỏe
Tác dụng của các hợp chất này trong việc tiêu diệt vi khuẩn, virus đã khiến một số nhà nghiên cứu tin rằng tinh dầu có thể ức chế hiệu quả sự phát triển của một số loại vi khuẩn, bao gồm cả những vi khuẩn đã trở nên kháng thuốc kháng sinh trong những năm gần đây. Ngoài ra, nhiều nghiên cứu còn cho thấy rằng tinh dầu giúp cơ thể tăng cường sức đề kháng bằng cách sản sinh ra các loại tế bào miễn dịch.
Và còn nhiều các lợi ích khác của tinh dầu như:
- Liệu pháp mùi thơm: Khi được hít vào, các phân tử trong tinh dầu sẽ đi trực tiếp từ dây thần kinh khứu giác lên não và tác động vào thần kinh trung ương tại hành não. Nhờ vậy, tinh dầu có thể giúp làm giảm các triệu chứng căng thẳng thần kinh, rối loạn lo âu, trầm cảm, mất ngủ, buồn nôn, suy giảm hô hấp,…
- Liệu pháp qua da: Một số loại tinh dầu có thể giúp giãn cơ, dịu mát da và sát khuẩn bề mặt da.
Vậy tinh dầu có hoàn toàn vô hại?
Giống như mọi thứ, tinh dầu cũng có 2 mặt lợi và hại. Nếu ta dùng đúng, chúng sẽ giúp ta cải thiện sức khỏe, và ngược lại, nếu không dùng đúng, chúng sẽ gây hại đến sức khoẻ. Ví dụ như có nghiên cứu cho thấy dùng tinh dầu tràm trà (tea tree oil) quá liều có thể làm cho bé trai phát triển tuyến vú vì có chứa hoạt chất bắt chước estrogen và ức chế sản xuất testosterone…
Tinh dầu nào dùng được cho bệnh nhân COVID-19?
Theo Healthline, trang tin y khoa có uy tín của Mỹ, có 3 loại tinh dầu dùng được cho bệnh nhân COVID-19 là tinh dầu tràm trà (tea tree oil), tinh dầu khuynh diệp (eucalyptus), tinh dầu sả chanh (lemongrass).
Vào cuối năm 2020, khi dịch COVID-19 mới bùng phát ở Việt Nam, Sở y tế Thành phố Hồ Chí Minh đã trả lời truyền thông là dùng tinh dầu tràm có khả năng kháng khuẩn đối với biến thể SARS-CoV-2.
1. Tinh dầu tràm trà – Tea tree oil
Tinh dầu tràm trà loại bỏ vi khuẩn và virus trong cơ thể
- Tên khoa học: Melaleuca alternifolia
- Được chứng minh là có tác động trên các loại vi khuẩn và vi-rút như Escherichia coli (E. coli), Staphylococcus aureus (S. aureus), Staphylococcus epidermidis (S. epidermidis), Enterococcus faecalis (E. faecalis), Pseudomonas aeruginosa (P. aeruginosa), Haemophilus influenzae (H. influenzae), Streptococcus pneumoniae (S. pneumoniae).
- Những loại vi khuẩn và vi-rút này gây các loại bệnh như viêm phổi, ngộ độc thực phẩm, cúm dạ dày, nhiễm trùng da, nhiễm trùng máu…
- Cách dùng:
- Thoa da: pha loãng theo tỉ lệ 5-15%, thoa mỗi ngày 1-2 lần.
- Xông tinh dầu: nhỏ 3-4 giọt vào 500ml nước sôi và trùm mềm kín để xông 15 – 20 phút.
- Tắm: pha 5 -10 giọt vào nước tắm.
- Diệt khuẩn phòng ốc: pha 3 giọt tinh dầu + 250 giấm trắng + 250ml nước.
2. Tinh dầu khuynh diệp hay còn gọi là bạch đàn – Eucalyptus oil
Tinh dầu khuynh diệp có tác dụng trên nhiều loại vi khuẩn và virus
Có nhiều loài cây khuynh diệp cho các loại tinh dầu khác nhau, nhưng đa số đều được chứng minh là có tác dụng trên các loại vi khuẩn và virus như: S. aureus, Streptococcus pyogenes (S. pyogenes), Salmonella typhi (S. typhi), Shigella spp., E. coli, P. aeruginosa.
- Tinh dầu khuynh diệp có các tác dụng như giảm viêm nhiễm, giảm các triệu chứng liên quan tới hen suyễn, giảm căng thẳng thần kinh, cải thiện bệnh gàu.
- Các nhà nghiên cứu cho rằng tinh dầu khuynh diệp hứa hẹn được dùng như một loại kháng sinh tự nhiên chống lại một số bệnh nhiễm trùng.
- Cách dùng:
- Tinh dầu khuynh diệp được khuyến cáo là khá độc, không nên dùng trực tiếp lên da hoặc nuốt.
- Pha loãng tinh dầu khuynh diệp với nước tắm hoặc dùng để xịt hoặc xông: 1-3 giọt/500 ml nước.
3. Tinh dầu sả chanh – Lemongrass
Tinh dầu sả chanh được thêm vào các loại thuốc kháng khuẩn thường dùng
- Tên khoa học: Cymbopogon citratus
- Tinh dầu sả chanh được chứng minh có thể chống lại vi khuẩn Bacillus subtilis và Bacillus cereus. Do đó, tinh dầu sả chanh được thêm vào các loại thuốc kháng khuẩn thường dùng.
- Cách dùng:
– Xông, tắm để sát khuẩn: pha loãng 3 giọt tinh dầu vào 500ml nước nóng để xông hoặc tắm.
– Sát khuẩn tẩy rửa: thêm 3-4 giọt tinh dầu sả chanh vào các chai dung dịch tẩy rửa.
– Sát trùng: pha với dầu nền (dầu oliu, baby oil,..) để thoa thẳng lên da để sát trùng.
Tổng kết
Tinh dầu tràm, tinh dầu khuynh diệp và tinh dầu sả chanh được các nghiên cứu chứng minh là có tính chất kháng khuẩn, kháng virus… và được khuyến cáo có thể dùng để phòng bệnh và làm giảm các triệu chứng của bệnh COVID-19.
Vì đặc tính kích thích mạnh của tinh dầu nên không được dùng tinh dầu trực tiếp lên da, mà phải pha loãng ra. Có thể dùng tinh dầu qua 3 đường: ngửi, thoa trực tiếp lên da, và xông/xịt phòng. Nếu việc pha chế phức tạp và không an toàn, bạn có thể sử dụng các loại viên xông được bán nhiều trên thị trường.
Luôn đọc kỹ các khuyến cáo của nhà sản xuất, các tác dụng phụ, chống chỉ định và chỉ định trước khi sử dụng bất kỳ loại tinh dầu nào.
